De kater van de deeleconomie

Het zag er zo mooi uit: in plaats van een dure taxi, vraag je gewoon aan een van je buren om je even weg te brengen tegen een vriendenprijsje. Of misschien hebben gewone mensen wel een plekje waar je goedkoop je vakantie in kunt doorbrengen in plaats van een duur hotel. Het internet kan die mensen steeds makkelijker bij elkaar brengen. Veel platforms die hiervoor zorgen, zijn echter steeds vaker in een donker en slecht daglicht komen te staan. Uber krijgt bijvoorbeeld een steeds slechtere reputatie en de naam van AirBnb houdt ook niet meer over. Wat is er aan de hand?

Als het over Uber gaat, dan is het eerste conflict dat in het oog springt, de oneerlijke concurrentie met taxibedrijven. De taxibedrijven moeten aan veel verplichtingen voldoen, terwijl Uber zich daar niks van aantrekt. De hack bij Uber waarbij veel persoonsgegevens op straat zijn komen te liggen helpt ook niet mee om aan het imago van verantwoord ondernemen bij te dragen.

Dit geldt ook voor AirBnb, dat een conflict heeft met de hotelsector. Bovendien komt daar nog bij dat in een stad als Amsterdam snelle ondernemers Airbnb gebruiken om aan het ruimtegebrek in die stad veel geld te verdienen door constant ruimten aan toeristen te verhuren. Ze onttrekken daarmee woningen aan de reguliere woningmarkt. Dat drijft dan ook weer de huizenprijzen op. De gemeente is daar dan niet echt gelukkig mee. Bovendien zorgen deze kapitaalvergaarders niet erg goed voor hun woningen en zorgen voor stinkende vuilnisoverlast. In wezen zal het de platform-eigenaars worst wezen wat de impact van hun aanwezigheid is. Kennelijk gaan ze daar niet over.

Werkers

Uber en Airbnb zijn niet de enige platform-bedrijven. Er zijn er vele. Er zijn ook heel veel bedrijven die bemiddelen tussen aanbieders en vragers van arbeid. Upwork is hiervan een grote. Amazon heeft zich ook in deze sector gevoegd. Hier zie je ook weer dat deze bemiddelaars zich een flink stuk van de koek toe-eigenen en vervolgens nergens te bekennen zijn wanneer zaken uit de hand lopen. Amazon betaalde in 2016 uiteindelijk maar 1,25 dollar per uur. Protest en pogingen tot verandering in Amerika leveren toe nu toe weinig op. Hier in Nederland zie je ook steeds meer dat het bestaande werk wordt uitbesteed aan zzp-ers en niet aan betaalde krachten met een arbeidscontract. In Duitsland is er wel een soort van vakbond die opkomt voor werkers zonder contract.

Verzachten

Nu is er wel regelgeving op komst om de schade die veroorzaakt wordt wat te dempen. De stad Amsterdam doet inmiddels wat om de overlast van de Airbnb "pensions" te verminderen en na een keiharde strijd is Uber voor sommige steden, zoals Londen en Sao Paulo  verboden terrein geworden. Ook de andere Europese landen komen in het verweer. Het is in onze Westerse wereld kennelijk regel dat "de staat" de aggressie en de hebzucht van de kapitaalvergarende krachten tempert. Een echte oplossing is het niet. Het blijft een voortdurende strijd tussen advocaten  van bedrijven, overheden en belangengroepen. Echt zonde van het geld, zou ik zeggen. Met betrekking tot regelgeving voor de zogenaamde schnabbeleconomie wordt nog niet veel ondernomen.

Alternatieven

Laatst las ik een artikel waarin een alternatief geboden wordt. Op de bijbehorende website vind je ook een gratis ebook in het Nederlands (pdf).

Kort gezegd concludeert de schrijver Scholz, dat het corrigeren van misstanden achteraf voorkomen kan worden door het eigenaarschap van de platformen aan de deelnemers toe te kennen, en open te zijn over de bedrijfsvoering door frequent een rapport openbaar te maken over de genomen stappen en de resultaten. Ook de gebruikte software dient door iedereen gecontroleerd te kunnen worden, en moet daarom ook "open source"  zijn. Klinkt erg mooi, maar democratie kan ook een vertragende factor zijn. Men probeert dat dan wel door nieuwe technieken op te vangen. Er is bijvoorbeeld een discussie-applicatie, loomio, dat democratische besluitvorming ondersteunt. Maar het belangrijkste onderdeel is wel, dat gedistribueerde netwerktechnieken zogenaamde peer-to-peer marktplaatsen mogelijk maken. Een initiatief om zulke software te maken is ConsenSys. Kort gezegd: de communicatie tussen deelnemers gaat niet meer via een centraal punt, maar gaat direct onderling of via een kleine omweg. Centrale controle (en verzamelen van big data) is daardoor niet mogelijk. Omdat er wel controle nodig is wordt de blockchain-techniek ingezet. Deze techniek heeft al bewezen dat ze bitcoin- en ethereum-transacties kan controleren zonder dat er een bank aan te pas komt.

Van big-brother naar peer-to-peer

De trend naar communicatie via  verspreide netwerken zie je steeds meer terugkomen, hoewel de gangbare internetapplicaties nog steeds centraal gebaseerd zijn. Voor allerlei communicatie-applicaties bestaan wel alternatieven, maar deze worden niet veel gebruikt, of maar gebruikt door een select groepje.  Voor Facebook zou je bijvoorbeeld Diaspora kunnen gebruiken. Voor Diaspora kun je namelijk zelf een knooppunt in het netwerk aanmaken, dat je dan wel moet onderhouden. Maar je kunt ook gewoon meedoen met een knooppunt dat door een ander is aangemaakt (bijvoorbeeld diasp.eu). Het makkelijkst is je aan te melden bij joindiaspora.org. Voor twitter heb je dan bijvoorbeeld Mastodon, waarmee  je ook twitter-achtige microblogjes kunt maken. Voor de chatap Whatsapp staat dan bijvoorbeeld Riot. En zelfs voor het internet zelf is er een alternatief bedacht: IPFS.

In Nederland

Ook voor deze deeleconomie bestaan op deze manier alternatieven, en vermoedelijk maken ze meer kans op een grotere acceptatie dan de alternatieven voor Facebook en Twitter, omdat de meeste mensen zo'n beetje aan de verleidingen van Facebook en Twitter zijn verslaafd en eraan zitten vastgeroest. Op de website platform.coop vind je alle bedrijven die op de een of andere manier een goed alternatief zijn voor Uber, Airbnb of Amazon. Het is een gemêleerd gezelschap, want ik zie er ook Huawei tussen staan. Je kunt de zoektocht toespitsen op regio, en dan blijft er niet zo heel veel meer over voor Nederland. Ikzelf gebruik hiervan wel Peerby, de andere zijn mij niet zo bekend.

peerby	Voor die paar keer in het jaar hoef je geen boormachine te kopen. Leen het van iemand in de buurt.
part-up	Voor zzp-ers en flexwerkers, maar dan democratischer, opener en eerlijker.
scholarlyhub	Wetenschappelijke onderzoeksgegevens moeten vrij en gratis beschikbaar zijn voor iedereen (openacces); men wil een alternatief netwerk bouwen om dit te bewerkstelligen.
collaction	Een website waarop je steun kunt vergaren voor je nieuwe actie of voor het maken van een nieuw product.
thephone.coop	Een consumentencooperatie die zorgt voor mens- en milieuvriendelijke mobieltjes.

Ik heb mijn twijfels wel of deze manier van aan het internet bouwen populair wordt. Kapitaal en aandeelhouder zijn niet erg op democratie en milieuvriendelijkheid gesteld, zo blijkt uit het verleden. Maar als binnenkort drie kwart van onze bevolking een burnout heeft meegemaakt en mochten we er zo met zijn allen van overtuigd raken dat economische groei en productie-snelheid helemaal niet nodig zijn om gelukkig te worden, dan hebben deze alternatieven zeker wel kans van slagen.