Trucjes van websites op een rij
Als ik eerlijk ben, dan moet ik bekennen dat ik er wel een paar keer ben ingetrapt: de trucjes die websites met je uithalen om iets van je gedaan te krijgen. Soms heb je het zelfs helemaal niet in de gaten dat je ergens toestemming voor hebt gegeven.
De website "Dark patterns" geeft ons de mogelijkheid al die trucjes eens te bekijken. Ze staan daar op een rijtje genoemd. Die wil ik hier graag delen, want zo ben je al een beetje voorbereid als je weer eens fris inlogt bij een webwinkel.
Met naam en toenaam
Als je met hernieuwde voelsprieten zo'n geval tegenkomt, en je vindt het een schandalige manier om mensen geld af te troggelen, dan heb je via de site darkpatterns.org (en twitter) de mogelijkheid deze vervelende site met naam en toenaam te noemen. Dat mag je dan helemaal zelf weten, al weet ik niet of je gevaar loopt om bedrijfsadvocaten achter je aan te krijgen.
Maak in ieder geval wel eerst een screenshot van de situatie, zodat het meteen voor iedereen duidelijk is wat je bedoelt. En je hebt meteen een bewijs voor als het nodig mocht zijn.
Een korte opsomming
Op de website darkpatterns.org staan deze trucs uitgebreid uitgelegd. Ik noem ze hier kort in samenvatting, en in het Nederlands vertaald. Zo kunnen we ons snel wapenen tegen de gluiperige truukjes, als we de volgende keer inloggen op een webwinkel site.
Bait and switch
Je wordt naar een knopje gelokt, en als je daarop drukt doet hij het tegenovergestelde van wat je verwacht. Zoals op de site duidelijk wordt gemaakt, heeft Microsoft hiervan gebruik gemaakt door aan het wegklik-kruisje bovenaan het dialoogvenster voor een upgrade naar Windows 10 de betekenis toe te kennen van: "Ja, ik wil upgraden".
Verstopte advertenties
Hoe vaak is het al niet voorgekomen dat je op een knop "download" wil drukken, en het blijkt gewoon een advertentie te zijn. Heel gevaarlijk.
Gedwongen voortzetting
Een oudje uit de tijd nog van abonnementen op maandbladen. Je wil zo'n blad eens uitproberen, en denkt dat je gratis een bepaalde periode ervan gebruik kan maken. Aan het eind van de gratis periode zit je er wel aan vast, hoewel dat niet duidelijk op de site aangegeven stond. Misschien in kleine lettertjes van 0,1 mm groot.
Of je koopt iets anders en tussen al de vragen die je in een aantal formulieren moet doorworstelen, zit zo'n vraag verstopt voor toestemming op een abonnement.
Vriendenspam
Je herkent het wel: Facebook, Linkedin of andere sites willen je graag helpen aan meer contacten door een kijkje te nemen in je mail-box of contactenlijst van je mailbox.
Verborgen kosten
Tijdens het boeken van een vliegticket begin je tevreden aan het laatste formulier: bijna klaar! Dus dan is het extra opletten geblazen. Kijk dan maar of je alle vooringestelde vinkjes goed hebt staan, of anders krijg je er -niet gratis- een ongewenste verzekering bij , of een dienst waar je helemaal geen gebruik van wil maken.
Verkeerde richting op sturen
Darkpatterns geeft het voorbeeld van een vliegtuigmaatschappij waarin tijdens het boekingsproces al een stoel voor je is gekozen, en voor die voorselectie betaal je dan 5 dollar. Als je dan doorklikt, heeft die maatschappij gewoon 5 dollar aan je verdient. Je moet namelijk eerst aangeven dat je geen voorselectie van die stoel, wil, maar zelf een stoel wil kiezen. Kies je vervolgens diezelfde stoel, betaal je geen 5 dollar.
Verhinderen van prijsvergelijking
Dit is al zo bekend bij onze mobiele telefoonaanbieders en verzekeraars: probeer de producten zoveel mogelijk en zo ingewikkeld mogelijk met andere producten gecombineerd aan te bieden, dat het ondoenlijk is om er achter te komen wat één product dan kost.
Als je dat niet aan de weet kan komen, kun je het ook niet vergelijken met andere aanbieders.
"Privacy Zuckering"
Genoemd naar de Facebookeigenaar, zoals je wellicht al begrepen hebt. Na veel commentaar heeft Facebook de privacy instellingen standaard op een veiligere manier ingesteld. Dus als je een Facebook-account begint , dan geef je niet meer ongemerkt meer prijs van je privacy, als je redelijkerwijs zou willen. Dat is dus enigszins verbeterd, maar helaas voor de heer Zuckerberg, het concept is blijven bestaan. Het staat voor: "het prijs geven van meer privacy-gevoelige details over jezelf dan je eigenlijk zou willen." Meestal gebeurt dit door het installeren van een app, of de aanschaf van een kaart, waarbij je in de hele kleine lettertjes toestemming geven dat informatie over jou verkocht mag worden.
Roach motel
Een kakkerlakval. Je komt er makkelijk in, maar je komt er maar heel moeilijk meer uit. Je vult een formulier op een website in, en door een van de andere trucjes, geef je toestemming voor iets dat je niet wil. Om hiervan af te komen moet je bijvoorbeeld 3 formulieren in vullen, printen en aangetekend per post naar de maatschappij sturen. Vaak besluit je dan toch maar je verlies te nemen.
Stiekem in het winkelmandje
Als je even niet oplet, zit er een extra item in je winkelmandje. Als extra service van de winkelier natuurlijk: dan hoef je het niet te zoeken en zelf in je winkelmandje te stoppen.
Strikvragen
Zoiets als "Zet geen kruisje als je niet wil dat we verhinderen om je geen reclame toe sturen". Daar ben je dan een half uur mee bezig om te begrijpen wat er staat, als je het al opmerkt. Want vaak staan deze vragen tussen de gewoon gestelde vragen, en ga je ervan uit dat je ze op dezelfde manier kunt beantwoorden, en kijk je er niet naar. Je zet dan gewoon, net als bij de andere vragen wel of geen kruisje.
Boeken niet meer te koop, of...
Laatst kwam ik iets dergelijks tegen bij de Kobo-site. Nu ze hun spotifymanier van boeken lezen (Kobo Plus) hebben uitgevonden, wil de verkoopafdeling daar natuurlijk dat er zoveel mogelijk mensen gebruik van gaan maken. Ze moeten hun web-ontwikkelaars bewust opdracht hebben gegeven om het kopen van boeken nu achter te stellen op het kiezen voor een abonnement. Dat doen ze dan zo:
Zo te zien kun je hier maar één boek kopen, en de andere alleen met Kobo Plus lezen. Er staan helemaal geen "koopknoppen" onder de andere boeken. Je moet dan heel voorzichtig op zo'n afbeelding drukken, en niet op de tekst, want: pas op, straks zit je aan een abonnement vast. Klik je dan dus op zo'n afbeelding, dan kun je ergens in je ooghoek (rechtsbeneden) zien, dat je het boek ook nog wel kunt kopen.
Erg overdreven allemaal, en er bestaan wel ergere patronen, ik zou deze dan grijs noemen, en niet donker.
Trucendozen
Hopelijk kunnen we, gewapend met deze kennis zonder kleerscheuren door die trucendozen heen laveren om precies te krijgen wat we willen. Het zal moeilijk zijn, maar we laten ons niet zomaar vangen! Een leuk spelletje eigenlijk, als het niet al te duur wordt bij verlies. Een verkeerde klik kan je zomaar een paar honderd euro's kosten.