Edward Snowden: de verrader verraden

Kortgeleden is het boek van Edward Snowden uitgekomen: "Onuitwisbaar", een vertaling van de originele titel "Permanent record". Ik heb het gelezen en ik wil het je heel graag aanbevelen. Waarom zou je het lezen? Wel, het geeft je een inzicht in de wereld waarin we nu leven, een inzicht dat je waarschijnlijk nog niet hebt.

 En het kan geen kwaad om kennis te nemen van het verhaal van iemand die je wil waarschuwen tegen de opkomst van een moderne digitale allesweter. Er is natuurlijk veel nepnieuws, maar deze man heeft letterlijk zijn leven opgeofferd om een waarheid te kunnen vertellen. Dat is in ieder geval voor mij een reden om zijn verhaal met aandacht te lezen.

James

Iemand die de naam Edward Snowden nog nooit heeft gehoord, zou wel eens onder een steen hebben kunnen leven. Toch denk ik dat die mensen er zijn, want niet iedereen heeft zin om zich te verdiepen in al die digitale abacadabra en er is al zoveel nieuws, dat je de zaken onderhand niet meer kunt onderscheiden. Wikileaks, Julian Assange, Chelsea Manning, Edward Snowden, hou op.
Edward Snowden was eigenlijk een spion van de Amerikaanse overheid. Niet een spion, zoals je die in James Bond films ziet, of andere "Koude oorlog" thrillers, waarbij mensen elkaar ontmoeten, vrienden worden, maar stiekem eigenlijk vijanden van elkaar zijn. Hij was een spion op afstand. Een gewaardeerde medewerker van de Amerikaanse veiligheidsdienst, de NSA. Snowden deed zijn werk in eerste instantie ook graag en met volle overtuiging.

Wizkid

In het begin van zijn boek kun je met hem meemaken, hoe hij op zeer jeugdige leeftijd al een "hacker" wordt, en eigenlijk al spionagetrekjes vertoont. Achter een gordijn probeerde hij al stiekem te kijken naar wat zijn vader uitvoerde met de nieuwe computer, waarin hij natuurlijk hevig geïnteresseerd was. Langzamerhand, maar niet zonder strijd, mocht hij de computer vaker gebruiken en ontwikkelde hij zich als een voorbeeldige wizkid, die al snel van een website de kwetsbaarheden vond en die ook netjes doorgaf aan de website beheerder. In die tijd was men nog niet zo bezig met veiligheid, en het duurde ook even voordat de gaten in de website waren gedicht. Eigenlijk was het zo ook een natuurlijke gang van zaken dat hij uiteindelijk bij de Amerikaanse veiligheidsdienst terecht kwam. Zijn ouders werken in Amerikaanse overheidsdiensten.

Bewustwording

Snowden vertelt in zijn boek inhoudelijk over welk werk hij deed, en als je dat interessant vindt, kun je er zeker ook nog iets van opsteken. Veel technische zaken legt hij op een begrijpelijke manier uit. Maar waar het echt om gaat in dit boek, is natuurlijk de omslag die hij maakte van overtuigd verdediger van de Verenigde Staten tot klokkenluider. Dat gebeurde in Tokio, toen hij een lezing moest geven over China. Die lezing ging voornamelijk over de manier waarop China hackte en spioneerde en hoe andere landen zich daartegen zouden kunnen beschermen. Maar tijdens de voorbereiding voor deze lezing duikelde hij veel informatie op uit de diepe archieven van de Amerikaanse veiligheidsdienst en toen bekroop hem langzaam een vervelend gevoel. Het duurde daarna nog even voordat het hem echt duidelijk werd dat de Amerikaanse veiligheidsdienst precies hetzelfde deed, zo niet erger. Het was geen verdediging van Amerika meer, maar ondermijning van andere staten en landen, waar de NSA mee bezig was. Deze actieve en agressieve opstelling van de veiligheidsdienst, heel erg versterkt en "gelegitimeerd" door de gebeurtenissen van "9/11" werd hem steeds duidelijker, naarmate hij meer ging graven in de documentatie. Hij werd hierdoor gegrepen, en kon niet meer ophouden met graven en zoeken in de systemen, totdat hij er helemaal zeker van was hoe alles in elkaar stak.

Massasurveillance

Nu is het internet oorspronkelijk Amerikaans en daardoor heeft Amerika ook heel veel controle over het internetverkeer. Er zijn belangrijke knooppunten die onder Amerikaans beheer staan, en hiermee kan de dienst alle informatiestromen afluisteren, die door die centrale knooppunten gaan. Hij kwam er achter dat je van iedere Amerikaan gewoon de naam en zipcode kon invullen, en pats, daar zie je browsergeschiedenis en de activiteiten van de persoon in kwestie netjes in een rapportje over je scherm gaan. Maar ook van mensen buiten Amerika werd veel afgeluisterd en gedocumenteerd. Dit alles zonder bevel en toestemming van een rechter, wat volgens de wet nodig is. Hij realiseerde zich dat de veiligheidsdienst de wet zo ruim interpreteerde en daarmee zichzelf zoveel bevoegdheden toedichtte dat er voor hem sprake was van verraad. Verraad aan de grondwet van de Verenigde Staten. Want in de tijd dat deze grondwet werd opgesteld, hadden de "founding fathers" zeker wel angst dat de staat door zou slaan in het gebruik van haar macht. Met de grondwet verzekerde men dat de staat in dienst van de mensen zou staan, en niet andersom.

Besluit

Nadat hij zich gerealiseerd had dat de veiligheidsdienst onwettige acties doorvoerde en de Amerikaanse grondwet schendde, nam hij zijn besluit om hiertegen iets te ondernemen. Het duurde nog een hele tijd voor hij zijn voorbereidingen klaar had. Je leest dan in zijn boek ook over zijn twijfels, over het feit dat hij zijn geliefden moet achterlaten, en over de mogelijkheid dat hij misschien snel de dood zou vinden.

Verraad

Als het moment gekomen is, en hij eindelijk contact heeft met een tweetal belangrijke journalisten, die zijn informatie op een goede manier naar buiten zou kunnen brengen, komt hij in een rollercoaster terecht en gebeuren er een heleboel dingen snel achter elkaar. Je krijgt hier ook vanuit zijn perspectief te zien wat er gebeurde, en welke mensen hem op een professionele en snelle manier geholpen hebben. Hij was op weg naar Equador om daar veilig te kunnen verblijven, maar tijdens de overstaptijd in Moskou werd zijn paspoort door de Amerikaanse regering ongeldig verklaard en kon hij niet meer overstappen. Vandaar dat hij nu nog in Moskou zit.

In het boek wordt gezegd dat ook de Verenigde Staten zijn ontstaan uit een daad van verraad aan de Engelse wetten, en dat de onafhankelijkheidsverklaring een ongehoorde schending van die wetten is. In de nieuwe wetten van de Verenigde Staten is toen ruimte gemaakt om op een legitieme manier in opstand te kunnen komen tegen machthebbers. Klokkenluiden is daarmee legitiem. Volgens de officiële Amerikaanse lezing is het echter Snowden die zijn land verraden heeft. Kennelijk kun je een land verraden dat zelf haar eigen grondwet verraden heeft.

Pageturning

Het boek leest heel vlot. Snowden heeft er vast hulp bij gekregen, maar dat heeft de eigenheid van zijn taal geen schade toegedaan. De begrijpelijke uitleg van technische en juridische kwesties, maken het leesbaar voor iedereen die een beetje geïnteresseerd is, en het verhaal is eigenlijk gewoon op een spannende manier verteld. Soms betrapte ik me erop dat ik aan "pageturnen" was. Het leest als een roman in ik-vorm, maar het verhaal is helaas bittere werkelijkheid.